روح تازه در کالبد نیروی دریایی چین

پارسینه- مجید سلطانی نایینی: نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAN) برای نخستین بار رزمایشی با ناوهای هواپیمابر را در دریای چین جنوبی برگزار کرد. این رزمایش‌ها که شامل دو ناو هواپیمابر عملیاتی این کشور، لیائونینگ و شاندونگ، و همچنین حداقل 11 کشتی دیگر بود، پیشرفت سریع نیروی هوایی این ناوگان را نیز به نمایش گذاشت.

این رزمایش نشان داد که جنگنده چندمنظوره تک‌سرنشین J-15B ارتقا یافته و احتمالاً جت های جنگ الکترونیکی دو سرنشین J-15D اکنون عملیاتی هستند. نسخه‌های جدید جنگنده J-15 فلانکر که بر روی ناوهای هواپیمابر مستقر می‌شوند، گویای پیشرفت در توسعه هواپیماهای پیشرفته‌تر برای ناوهای هواپیمابر این کشور است.

اخیرا عکس‌ها و ویدئوهایی از مانور دو ناو هواپیمابر توسط رسانه‌های دولتی چین منتشر شدند، اما زمان دقیق این مانورها مشخص نیست. تصاویر منتشر شده، از جمله پرواز نمایشی دوازده جت J-15 بر فراز ناوگان، به وضوح برای جلب توجه افکار عمومی تهیه شده‌اند

در این نمایش هوایی چشمگیر، گروهی از جنگنده‌های J-15 در یک ترکیب هوایی، مشابه آنچه در تمرین‌های نیروی دریایی ایالات متحده دیده می‌شود، شرکت کردند. این ترکیب شامل دوازده جت J-15 است که در دسته‌های شش‌تایی به پرواز درآمدند. همزمان، 18 جت J-15 دیگر روی عرشه ناو شاندونگ در هنگام پرواز نمایشی دیده می شدند، و حداقل دو جت دیگر روی عرشه ناو لیائونینگ حضور داشتند.

جنگنده‌ها شامل هر دو نسخه اصلی J-15 هستند که برای عملیات‌های برخاست کوتاه اما فرود کمکی (STOBAR) تجهیز شده‌اند و نسخه‌های مدرن‌تر J-15B که می‌توانند برخاست با پرتابگر ناو و فرود کمکی (CATOBAR) را انجام دهند. با توجه به اینکه پیش از این، J-15B به‌عنوان یک نسخه عملیاتی شناخته نشده بود، تعداد این جنگنده‌های پیشرفته (حداقل 15 فروند) در این مانور اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

جنگنده J-15B از نظر توانمندی‌ها به‌طور قابل توجهی پیشرفته‌تر از نسخه‌های قبلی J-15 و J-15A است. ویژگی‌های CATOBAR آن برای اولین بار بر روی نمونه آزمایشی J-15T مورد آزمایش قرار گرفت که شامل ارابه فرود جلویی تقویت‌شده و میله پرتاب برای پرتابگر بود. نسخهJ-15B همچنین به یک رادار آرایه فازی فعال (AESA) جدید مجهز شده است که در زیر یک دماغه تیره‌تر (بدون لوله پیتوت) قرار دارد و کابین خلبان مدرن‌تری دارد. اگرچه بیشتر جنگنده‌های J-15B همچنان از موتورهای AL-31F امتحان پس داده و قابل اعتماد استفاده می‌کنند، این نسخه همچنین با موتورهای توربوفن تولید داخلی WS-10 نیز مورد آزمایش قرار گرفته است.

با این حال، اطلاعات کمتری در مورد دو جت جنگ الکترونیکی J-15D، که به‌طور کلی مشابه جت EA-18G Growler نیروی دریایی ایالات متحده هستند، داریم ولی احتمالاً دارای مأموریت ثانویه ضربتی نیز هستند. این جنگنده‌ها در کنار جزیره ناو هواپیمابر قرار دارند. اگرچه به نظر می‌رسد که از طریق کابین‌های دو سرنشینه پشت سر هم و بدنه جلویی برجسته خود متمایز می‌شوند، اما نمی‌توانیم احتمال اینکه این هواپیماها تک‌سرنشینه باشند را رد کنیم.

گزارش‌ها حاکی از آن است که نمونه اولیه J-15D اولین پرواز خود را در اواخر سال 2016 انجام داده است. این نسخه، مشابه جت جنگ الکترونیکی J-16D که بر اساس شرایط خشکی ساخته شده و عمل می‌کند، به پادهای بزرگ جنگ الکترونیکی در نوک بال‌ها مجهز است و حسگر استاندارد جستجو و پیگیری مادون قرمز (IRST) و توپ آن حذف شده‌ است. آنتن‌های اضافی تطبیقی و تیغه‌ای در اطراف بدنه هواپیما قرار گرفته‌اند و پادهای جنگ الکترونیکی بیشتری نیز می‌توانند زیر بال‌ها و زیر بدنه حمل شوند.

البته نه ناو هواپیمابر لیائونینگ و نه شاندونگ مجهز به پرتابگر نیستند، اما این ویژگی در ناو جدید فوجیان وجود دارد. در عوض، دو ناو هواپیمابر اول نیروی دریایی ارتش چین از یک رمپ پرش برای برخاستن هواپیماهای بال ثابت استفاده می‌کنند.

علاوه بر دو ناو هواپیمابر مذکور، این رزمایش شامل یک گروه گسترده عملیات سطحی بودند که از چندین ناو جنگی و کشتی‌های پشتیبانی تشکیل شده بود. کشتی‌های قابل شناسایی در این گروه عبارتند از: سه ناوشکن کلاس Type 055 رِن‌های، چهار ناوشکن کلاس Type 052D لو‌یانگ III، یک ناوچه کلاس Type 054A جیانگ‌کای II، و دو کشتی پشتیبانی رزمی سریع کلاس Type 901 فویو.

به‌طور معمول، ناوهای لیائونینگ و شاندونگ با ظرفیت حداکثر 24 جنگنده J-15 به دریا می‌روند. این جنگنده‌ها معمولاً توسط دو هلیکوپتر Z-18F ضد زیردریایی، دو هلیکوپتر Z-18JA هشدار زودهنگام هوابرد، و دو هلیکوپتر کوچک‌تر Z-9 برای مأموریت‌های محافظت از هواپیما و وظایف عمومی پشتیبانی می‌شوند.

باید توجه داشت که ناوهای لیائونینگ و شاندونگ قبلاً هم‌زمان در دریا حضور داشته‌اند، اما هرگز به این اندازه نزدیک به یکدیگر دیده نشده بودند. همچنین گزارش‌هایی در ماه گذشته منتشر شد که نیروی دریایی ارتش چین سه ناو هواپیمابر را به‌طور هم‌زمان به دریا فرستاد، البته یکی از این ناوها، فوجیان، هنوز عملیاتی نشده است، در حالی که لیائونینگ و شاندونگ در فاصله قابل‌توجهی از یکدیگر فعالیت می‌کردند: یکی در دریای فیلیپین و دیگری در نزدیکی جزیره هاینان.

با نگاهی دقیق‌تر به توسعه نسخه‌های فلانکر مبتنی بر ناو، J-15 معادل چینی سوخو-33 Flanker طراحی‌شده توسط روسیه است که نمونه اولیه آن را چین از اوکراین به‌منظور کمک به مهندسی معکوس تأمین کرده است. بر خلاف سوخو-33، J-15 قابلیت چندمنظوره دارد، زیرا شامل الکترونیک پروازی J-11B مبتنی بر زمین است، اگرچه برخلاف دیگر نسخه‌های فلانکر چینی که اکنون در حال تولید هستند، موتورهای توربوفن AL-31F ساخت روسیه را حفظ کرده است. عنوان J-15A گاهی اوقات به نسخه تولیدی بهبود یافته‌تر و کمی پیشرفته‌تر اطلاق می‌شود که برخی گزینه‌های اضافی برای سلاح‌های دقیقاً هدایت‌شونده دارد.

J-15B جدید، همچنین نخستین تجربه از عملیات CATOBAR را به ارتش چین ارائه می‌دهد که برای بهره‌برداری حداکثری از ناوهای آینده‌اش مفید خواهد بود، به‌ویژه ناو فوجیان که به سیستم پرتاب هواپیماهای الکترومغناطیسی (EMALS) مجهز است، سیستمی که همچنان فناوری نسبتاً جدید و پیچیده‌ای به شمار می‌آید.

در عین حال، J-15B و J-15D به‌وضوح می‌توانند در حالت STOBAR نیز عملیات انجام دهند، که به بال‌های هوایی ناوهای لیائونینگ و شاندونگ یک جنگنده با قابلیت‌های بیشتر نسبت به J-15 اولیه ارائه می‌دهد.

شایان ذکر است که نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAN) همچنین در حال بررسی نسخه‌های دیگر فلاکر مبتنی بر ناو است تا دامنه مأموریت‌ها و قابلیت‌های شاخه هوایی ناوهای خود را بیشتر گسترش دهد. این شامل J-15S دو نفره است که برخی تحلیلگران فرض می‌کنند در ابتدا به‌عنوان یک آموزش‌دهنده مورد استفاده قرار خواهد گرفت، اما احتمالاً همچنین به توسعه یک پلتفرم دو نفره مبتنی بر ناو برای مأموریت‌های چندمنظوره و جنگ الکترونیکی کمک خواهد کرد که ممکن است تحت عنوان J-17 نام‌گذاری شود. یک جنگنده دو نفره با قابلیت چندمنظوره همچنین برای دیگر مأموریت‌های پیچیده‌تر، از جمله دفاع هوایی دوربرد یا حتی به‌عنوان یک پلتفرم فرماندهی و کنترل برای پهپادهای جنگی، مرتبط خواهد بود.

در نهایت، اما به نظر می‌رسد که J-15 و سایر نسخه‌های جدید فلانکر مبتنی بر ناو چین که قابلیت CATOBAR دارند، گامی به سوی قابلیت‌های پیشرفته‌تری خواهند بود که جنگنده‌های ناو جدید نیروی دریایی ارتش چین، یعنی J-35، که از FC-31 زمینی توسعه یافته است، ارائه خواهند داد.

در حالی که J-35 از ابتدا برای عملیات CATOBAR طراحی شده است، نشانه‌هایی وجود دارد که مانند J-15B و J-15D، ممکن است در نهایت به ناوهای لیائونینگ و شاندونگ نیز ملحق شود.

پیوستن J-35 به لیائونینگ و شاندونگ یک پیشرفت قابل توجه خواهد بود. علاوه بر ویژگی‌های نسبتا معمولی، فرض بر این است که هواپیماهای تولیدی دارای رادار AESA پیشرفته و مجموعه‌ای از حسگرهای مدرن و تسلیحات بسیار توانمند خواهند بود.

نقطه ضعف قرار دادن J-15B بر روی لیائونینگ و شاندونگ این است که همه این هواپیماها باید از رمپ جلو پرتاب شوند، که بار مفید آن‌ها را محدود می‌کند. با این حال، همان‌طور که اشاره کردیم، J-35 که به منظور حمل بمب و تسلیحات محدودتر به صورت داخلی طراحی شده، ممکن است کمتر استفاده شود.

شاید مهم‌ترین نکته این باشد که ادغام J-15B و J-15D با قابلیت CATOBAR و احتمالاً J-35B در ناوگان هوایی دو ناو هواپیمابر چین تجربه بسیار ارزشمندی برای خلبانان، نگهدارندگان و نیروی دریایی چین فراهم می‌کند.

در نهایت، بخش هوایی ناوهای هواپیمابر ارتش چین هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد، اما جاه‌طلبی‌های بزرگی در فکر چینی ها است.

پهپادهای مستقر در ناو، از جمله پهپادها نیز به یک نقطه قوت در حال رشد برای ارتش چین تبدیل شده‌اند و اکنون انتظار می‌رود که حداقل فوجیان در نهایت یک پهپاد را که توانایی‌های حمله، نظارت و هدف‌گذاری ارائه می‌دهد، به همراه داشته باشد.