بازی با آتش تروئیکای اروپایی

پارسینه: در نامه بریتانیا، فرانسه و آلمان به صراحت تهدیدی به «بازگشت» تحریم‌‌‌های سازمان ملل نشده است، اما این کشورها در آن متذکر شده‌‌‌اند که تاریخ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که سند قانونی توافق هسته‌‌‌ای است، در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ به پایان می‌‌‌رسد. ایران در نامه خود مواضع اروپا را رد و به کارشکنی آمریکا اشاره کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ توافق هسته‌‌‌ای را زیر پا گذاشت و تحریم‌‌‌های اقتصادی ایالات متحده را مجددا علیه ایران اعمال کرد. تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان که به طور غیررسمی به عنوان تروئیکای اروپا شناخته می‌‌‌شوند، برای افزایش فشار در نشست اخیر شورای حکام نیز قابل مشاهده بود؛ جایی که آنها با موفقیت قطعنامه‌‌‌ای را در انتقاد از ایران به‌رغم ملاحظات ایالات متحده به اجرا گذاشتند.

نامه سه کشور اروپایی که تاریخ آن ۳ژوئن بود، به گزارش ماه گذشته مدیرکل آژانس اشاره داشت که پیشرفت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران را نقض توافق سال ۲۰۱۵، از جمله افزایش ذخایر و نرخ‌های تولید اورانیوم غنی‌‌‌شده بالا، عنوان می‌‌‌کرد.این توافق که با تروئیکای اروپا، چین، روسیه و ایالات متحده منعقد شد، توانایی ایران برای غنی‌‌‌سازی اورانیوم را محدود کرد، فرآیندی که می‌تواند مواد شکافت‌‌‌پذیر را برای سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای تولید کند. در مقابل، آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم‌‌‌های ایران را کاهش دادند. تنش‌ها با ایران بعد از هفت اکتبر یعنی آغاز درگیری‌‌‌های اسرائیل و فلسطین شدت گرفت؛ در این مقطع ایران سرعت برنامه‌‌‌ هسته‌‌‌ای خود را افزایش داد و در عین حال حضور بازرسان برای نظارت را محدود کرد.

در نامه E۳ که توسط رویترز مشاهده شده است، با اشاره به توافق ۲۰۱۵ که رسما برنامه جامع اقدام مشترک نامیده می‌شود، آمده است: «تشدید تنش هسته‌ای ایران، برجام را توخالی کرده و ارزش عدم‌اشاعه آن را کاهش داده است.» نماینده ایالات‌متحده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در بیانیه‌‌‌ای به تاریخ ۱۵ خرداد، ابراز تاسف کرد که تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات هسته‌‌‌ای مرتبط با برجام و حذف تجهیزات نظارتی برجامی، تلاش‌‌‌های آژانس را تضعیف کرده است.

 نامه ایران

ایران اما در نامه‌‌‌ای جداگانه، موضع اروپا را رد کرده و خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌‌‌ها را عامل اصلی اقدامات خود می‌‌‌داند. در نامه نمایندگی ایران آمده است: «ایران تصریح کرده که تصمیم این کشور برای اتخاذ اقدامات اصلاحی کاملا مطابق با حق ذاتی‌‌‌اش طبق بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام در واکنش به خروج یکجانبه آمریکا از این توافق و همچنین عدم‌پایبندی سه کشور اروپایی به تعهدات خود صورت گرفته است.»

در این نامه آمده است: «تروئیکای اروپا همچنان جمهوری اسلامی ایران را به عدم‌پایبندی به تعهدات برجامی متهم می‌‌‌کنند، در حالی که به عمد منشأ اصلی وضعیت کنونی را نادیده می‌‌‌گیرند.» در این نامه که پس صدور قطعنامه در شورای حکام منتشر شد، آمده است: «این ادعا که تروئیکای اروپایی به طور مداوم به تعهدات خود در برجام پایبند بوده، نادرست است. برعکس، سه کشور اروپایی مکررا به تعهدات خود طبق بند ۲۰ ضمیمه V برجام عمل نکرده‌‌‌اند. این عدم‌انطباق قابل‌توجه هنوز ادامه دارد.» سفیر ایران در سازمان ملل در نامه‌‌‌ای در تاریخ ۵ ژوئن که رویترز مشاهده کرد، گفت: «تصمیم ایران در واکنش به خروج غیرقانونی یکجانبه ایالات متحده برای اتخاذ اقدامات اصلاحی کاملا مطابق با حق ذاتی آن بود.»

بنا بر این گزارش، هدف از نامه این سه کشور افزایش فشار بر ایران در شورای امنیت و فراهم کردن زمان برای یافتن راه‌‌‌حل دیپلماتیک پیش از انقضای سازوکار بازگشت تحریم‌‌‌ها در سال آینده عنوان شده است. خبرگزاری رویترز در ادامه گزارش داد: «دیپلمات‌‌‌های غربی و دیگر منابع مطلع از نامه تروئیکای اروپا گفتند که هدف آن تلاش برای افزایش فشار بر ایران در شورای امنیت و زمان خریدن به منظور یافتن راهکاری دیپلماتیک پیش از به پایان رسیدن تاریخ قانونی مکانیزم فعال کردن یک‌‌‌باره تحریم‌‌‌های سازمان ملل علیه ایران در سال آتی است.» آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، دو بار در سال، معمولا در ژوئن و دسامبر، درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ گزارشی ارائه می‌‌‌کند. شورای امنیت قرار است در ۲۴ ژوئن گزارش بعدی را بررسی کند.

داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن غیردولتی کنترل تسلیحاتی آمریکا درباره این نامه مدعی شد: «اشاره تروئیکای اروپایی به تاریخ اکتبر ۲۰۲۵، زمانی که گزینه بازگرداندن تحریم‌‌‌های سازمان ملل منقضی می‌شود و مکاتبه آنها با شورای امنیت، بیانگر این است که آنها واقعا در تلاشند زمینه قانونی بازگرداندن تحریم‌‌‌ها علیه ایران در زمانی دیگر را فراهم کنند.»

او افزود: «با این حال، چنین گزینه‌‌‌ای، به‌‌‌ویژه در پی خروج آمریکا از برجام، احتمالا ایران را به سمت همکاری سوق نمی‌‌‌دهد، بلکه باعث تشدید تنش‌‌‌ها می‌شود و ممکن است حتی ایران از ان‌‌‌پی‌‌‌تی خارج شود.» باوجودی که اخیرا اختلافاتی بین واشنگتن و تروئیکای اروپا بر سر صدور قطعنامه در نشست ماه ژوئن شورای حکام آژانس در گرفته بود، اما در نهایت آمریکا یک روز مانده به تصویب این قطعنامه در کنار متحدان خود ایستاد و چهارشنبه عصر قطعنامه‌‌‌ای که توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان پیشنهاد شده بود با ۲۰ رای موافق، ۲ مخالف و ۱۲ رای ممتنع به تصویب رسید. رویترز در این خصوص نوشت که تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان برای افزایش فشار بر تهران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز مشهود بوده است. آنها با وجود تردیدهای آمریکا، قطعنامه انتقادی علیه ایران در آژانس به تصویب رساندند.

تبعات قطعنامه

 بر اساس آنچه که تحلیلگران می‌‌‌گویند تصویب این قطعنامه احتمالا بر روند همکاری‌‌‌های ایران و آژانس از یکسو و مذاکراتی که بین تهران و واشنگتن در مسقط در حال برگزاری است از سوی دیگر تاثیر خواهد گذاشت.

در این راستا دفتر نمایندگی دائم کشورمان در نیویورک بعد از صدور قطعنامه خاطرنشان کرد: «تصمیم کشورهای غربی هم عجولانه و هم غیرعاقلانه بود که بی‌شک بر روند تعامل دیپلماتیک و همکاری‌‌‌های سازنده تاثیر مخربی می‌‌‌گذارد.» لارا روزن ، گزارشگر تارنمای دیپلمات پیش از تصویب قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی در یک گزارش تفصیلی خبر داده‌بود که ایالات متحده و سه قدرت اروپایی که بخشی از توافق هسته‌‌‌ای۲۰۱۶ ایران بودند، به‌‌‌رغم نگرانی‌‌‌های آمریکا، در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه‌‌‌ای را منتشر خواهند کرد که در آن ایران را به‌دلیل همکاری ناکافی با پادمان‌‌‌های هسته‌‌‌ای محکوم می‌‌‌کند. در ادامه گزارش لارا روزن، روزنامه‌‌‌نگار آمریکایی آمده‌بود که این اقدام می‌تواند واکنش ایران را برانگیزد و به نتیجه سیاسی روشن منجر نخواهد شد.

طی چند هفته گذشته اخبار و تحلیل‌‌‌ها حاکی از آن بود که مقامات ایالات متحده در حال حاضر تمایلی به پیگیری قطعنامه‌‌‌ای علیه ایران ندارند و نسبت به موضع‌‌‌ جنگ‌‌‌طلبانه تروئیکای اروپا در رایزنی‌‌‌های داخلی ابراز نگرانی کرده‌‌‌اند. البته واشنگتن در تحت فشار گذاشتن گروه۷ و متحدان اروپایی‌‌‌اش برای تشدید تحریم‌‌‌ها علیه ایران، به‌ویژه در پی حمله موشکی بالستیک و پهپادی ایران در ۱۳آوریل به اسرائیل پس از حمله اسرائیل در اول آوریل  به تاسیسات دیپلماتیک ایران در دمشق، جلودار بوده است. یک منبع دیپلماتیک گفت که ایالات متحده و اتحادیه اروپا در ۳ژوئن به‌طور مشترک شرکت‌های پهپادسازی ایرانی را تحریم کرده‌‌‌اند.

ایالات متحده یک روز پیش از تصویب قطعنامه و با وجود مخالفت‌های پیشین از همراهی با متحدان اروپایی‌اش سخن گفت. متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز ۴ژوئن به خبرنگاران گفت: «قصد ندارم اقداماتی را که ممکن است در شورای حکام انجام بدهیم، از قبل بیان کنم. فقط می‌‌‌گویم ما در گذشته، در شورای حکام اقدامات قابل‌‌‌توجهی انجام داده‌‌‌ایم. آماده هستیم که در آینده نیز دوباره آن را تکرار کنیم و به مذاکره با شرکایمان، از جمله تروئیکای اروپایی درباره اینکه دقیقا[عملکرد آنها] به چه شکلی خواهد بود، ادامه می‌‌‌دهیم.»